Erfgoed duurzaam behouden voor toekomstige generaties

Wat wilden we bereiken?

Erfgoed is op veel plaatsen in onze gemeente aanwezig: historische gebouwen en cultuurhistorie in de buitenruimte, het archeologisch bodemarchief en landschapselementen, maar ook in de vorm van archiefstukken en archeologische vondsten in onze depots. Dit erfgoed is kwetsbaar en we hebben als taak het te behouden voor toekomstige generaties. We zorgen daarom voor (wettelijke) bescherming en duurzaam behoud van waardevolle gebouwen en landschapselementen, zorgvuldig beheer van archeologische objecten en archieven in depots die voldoen aan de wettelijke eisen en het zoveel mogelijk digitaal beschikbaar stellen van zowel collecties als onderzoeksdata.

Wat hebben we er voor gedaan?

Indicator	Gerealiseerd?
We realiseren een Erfgoedcentrum in het Groot Tuighuis, waar medewerkers en vrijwilligers uit alle erfgoeddisciplines op één centrale en voor een breed publiek toegankelijke plek integraal samenwerken. Het Erfgoedcentrum wordt eind 2023 in gebruik genomen en biedt dan ruimte voor informatie, presentaties, exposities, onderzoek en inspiratie	Ja
Het Erfgoedcentrum is in november 2023 geopend en volop in gebruik. Het project is bekroond met de (landelijke) Erfgoed Duurzaamheidsprijs.

We leggen de komende periode aan de raad een besluit over het realiseren van een nieuwe archiefbewaarplaats (het wettelijk verplichte depot voor archiefstukken) voor (beschikbaar stellen uitvoeringskrediet). Daarnaast ontwikkelen we het eveneens wettelijk verplichte e-depot verder door, door er meer archieven in op te nemen en het te voorzien van een publieksvriendelijke zoek- en raadpleegfunctionaliteit	Gedeeltelijk
Het e-depot is verder doorontwikkeld. In 2024 wordt aan de raad een besluit voorgelegd over de locatie van de nieuwe archiefbewaarplaats.

We verbeteren de ontsluiting van de gemeentelijke collectie door het zelf uitvoeren en faciliteren van onderzoek. Daarnaast zorgen we voor documentatie en onderzoek van archeologische en bouwhistorische elementen die door bouwactiviteiten verloren dreigen te gaan. Onderzoeksresultaten worden ingezet ten behoeve van initiatiefnemers en de gemeentelijke organisatie (advisering en ontwikkeling)	Ja
In 2023 is onder meer bouwhistorisch en archeologisch onderzoek uitgevoerd in het Gasthuiskwartier, aan de gevel van het Stadhuis, in het Kruithuis, in diverse panden aan de Hinthamerstraat en op landgoed Coudewater. Enkele oude opgravingen zijn door middel van rapportages toegankelijk gemaakt en gepubliceerd. Samen met Stichting de Groene Vesting en de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch is een interactieve kaart gepresenteerd van de Linie van 1629. Archeologische vondsten van het nieuwbouwproject Amadeiro zijn in een openbaar deel van het complex tentoongesteld.

We plaatsen beschermwaardige panden, complexen en terreinen op de gemeentelijke monumentenlijst. We betrekken verduurzaming bij de reguliere advisering en zetten in op het gebruik van erfgoed als inspiratiebron bij ruimtelijke ontwikkelingen	Ja
De panden Havendijk 14-18 en Buitendijk 4-5 zijn op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst, het terrein Rosmolens 1629 in de Rietvelden is aangewezen als gemeentelijk archeologisch monument. In het afgelopen jaar hebben we verduurzaming betrokken bij ca. 180 (in)formele adviezen, waaronder Hinthamerstraat 18, Clarastraat 166, Hertogstraat 35 en Berlicumseweg 11 op landgoed Coudewater. Het Groot Tuighuis is optimaal verduurzaamd bij de verbouwing van het rijksmonument tot gemeentelijk erfgoedcentrum. Bij verschillende gebiedsontwikkelingen, zoals in de Bossche Stadsdelta, het Gasthuiskwartier, het Innovatiekwartier en de Stationsknoop, is erfgoed ingezet als inspiratiebron, naast het meenemen van de cultuurhistorische waarden van de aanwezige gemeentelijke of rijksmonumenten in de planvorming.

Via het Herbestemmingsteam Monumenten bieden we ondersteuning en inhoudelijk advies (maatwerk) aan initiatiefnemers van herbestemmingsprojecten bij grotere leegkomende monumenten en ander erfgoed. Via een proactieve en integrale aanpak geven we sneller inzicht in het gehele herbestemmingstraject en bieden we een laagdrempelige ingang. Waar mogelijk zetten we subsidie in voor het doen van een haalbaarheidsonderzoek	Ja
In 2023 zijn 26 adviezen verstrekt vanuit het Herbestemmingsteam, waaronder input voor haalbaarheidsonderzoeken. Het betrof voornamelijk grote herbestemmingen met een gebiedscomponent of potentiële herbestemmingen van religieus erfgoed. Initiatiefnemers waren onder meer verschillende kerkbesturen, het Bisdom en een kloosterorde. Naast religieus erfgoed betrof het een industrieel gebouw, een aantal rijksmonumenten op een landgoed en rijksmonumentale grote gebouwen in de binnenstad (inclusief gebiedsontwikkeling).

We subsidiëren in deze bestuursperiode de restauratie van 80 gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden (gemiddeld 15-25 per jaar). Daarnaast leveren we een gemeentelijke bijdrage in de subsidiabele instandhoudings- en restauratiekosten van het iconische rijksmonument de Sint-Jan, in afstemming met provincie en rijk	Ja
De jaarlijkse bijdrage voor onderhouds-, restauratie- en instandhoudingswerkzaamheden aan de Sint-Jan ad 190k is verstrekt. In 2023 is restauratiesubsidie verleend voor 15 afzonderlijke gemeentelijke monumenten/beeldbepalende panden en 1 collectieve aanvraag voor een monument bestaande uit 10 afzonderlijke appartementen. Bij elkaar betreft dit dus 25 adressen.

We maken een inhaalslag met de materiële verzorging van de archieven, conform de aanbevelingen in het rapport Hoogduin (2020). We laten waar nodig de archeologische en bouwhistorische collectie restaureren en conserveren. We vergroten de toegankelijkheid van de collecties door digitalisering en door ontsluiting in collectiebeheersystemen	Ja
Mede dankzij de inzet van een tijdelijke projectmedewerker kon in 2023 1475 strekkende meter archief worden herverpakt. De toegankelijkheid van de archieven en collecties nam verder toe door de integrale opname van tientallen inventarissen in het collectiebeheersysteem Atlantis en door de digitalisering van onder meer een omvangrijke serie oorlogsbronnen en bewegend beeld (historische films). Ook zijn diverse archeologische en bouwhistorische objecten gerestaureerd, onder meer voor gebruik in de publiekspresentatie in het nieuwe Erfgoedcentrum.